ऊसात येणाऱ्या अर्ली शूट बोरर चा धोका ओळखून स्वस्तात नियंत्रण कसे कराल?
ऊसात लवकर येणारा शूट बोअरर, Chilo infuscatellus Snellen , संपूर्ण भारतातील ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी एक भयंकर धोका आहे. ऊसाच्या रोपाच्या कोवळ्या मातृकोंबामध्ये लपलेली ही चोरटी अळी, नियंत्रण न ठेवल्यास तुमच्या उसाचा नाश करू शकते. तिचे जीवनचक्र समजून घेत, प्रादुर्भावाची चिन्हे ओळखून प्रभावी व्यवस्थापन धोरणे अंमलात आणणे हे तुमच्या मौल्यवान पिकाचे संरक्षण करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
अर्ली शूट बोअर, आहे तरी काय?
हा एक पतंग आहे ज्याच्या अळ्या सर्वात जास्त नुकसान करतात. या अळ्या उसाच्या रोपाच्या मध्यवर्ती मातृकोंबात शिरतात, अंतर्गत ऊतींना खातात. या आहार कृतीमुळे वनस्पतीच्या वाढीस व्यत्यय येतो, ज्यामुळे "डेड हार्ट " म्हणून ओळखले जाणारे वैशिष्ट्यपूर्ण लक्षण दिसून येते. डेड हार्ट हे कोरडे झालेले, सहज बाहेर काढले जाणारे मातृकोंब आहे जे अतिशय दुर्गंधी असते. जर प्रादुर्भाव तीव्र असेल तर उसाचा वरचा भाग पूर्णपणे कोरडा होऊ शकतो, परिणामी उत्पादनात लक्षणीय घट होते.
जीवन चक्र आणि पुनरुत्पादन क्षमता:
- मादी पतंग पानांच्या खालच्या बाजूस मोठ्या प्रमाणात सपाट अंडी पुंज घालते.
- त्यातून अळ्यां बाहेर पडतात, जी ऊसाची कांडी पोखरतात.
- अळ्या कांडीमध्येच वाढतात, ज्यामुळे कांडीचे नुकसान होते.
- नंतर ही अळी कोश तयार करते आणि कालांतराने जीवनच्रक सुरू ठेवण्यासाठी प्रौढ पतंग उदयास येतात.
- या किडी मध्ये उच्च पुनरुत्पादन क्षमता असते, एका वर्षात अनेक पिढ्या शक्य असतात, विशेषत: अनुकूल परिस्थितीत. हे जलद पुनरुत्पादन त्वरीत नियंत्रित न केल्यास संक्रमणाची झटपट वाढ होऊ शकते.
पर्यायी यजमान:
- अर्ली शूट बोरर फक्त उसापुरता मर्यादित नाही. ज्वारी, मका, तांदूळ आणि बाजरी यांसारख्या इतर पिकांवरही याचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो .
- हे जंगली गवत आणि तणांवर देखील टिकू शकते, जे कीटकांसाठी आश्रय म्हणून काम करू शकते.
- ही विस्तृत यजमान श्रेणी व्यवस्थापनास अधिक आव्हानात्मक बनवते, कारण कीटक या पर्यायी यजमानांकडून उसाच्या शेतात स्थलांतर करू शकतात.
दक्षता महत्त्वाची आहे: संक्रमण कसे ओळखाल?
अर्ली शूट बोररचे व्यवस्थापन करण्यासाठी संक्रमण लवकर ओळखणे महत्वाचे आहे. पुढे दिलेल्या लक्षणांवर नीट लक्ष्य ठेवा:
- सुकणारी कांडी: सर्वात स्पष्ट लक्षण म्हणजे रोपां मध्ये (१-३ महिने वयाच्या) सुकणारी कांडी शोधा.
- बोअरहोल्स: तुम्हाला जमिनीच्या पातळीच्या अगदी वर , शूटच्या पायथ्याशी बोअरहोल्स देखील दिसू शकतात .
- अंडी: पतंग आपली अंडी पानांच्या खालच्या बाजूला मोठ्या प्रमाणात घालतो. ही अंडी पुंज ओव्हरलॅपिंग टाइल्ससारखे असतात.
- अळ्या: अळ्या मळक्या पांढऱ्या रंगाच्या पाच विशिष्ट गडद जांभळ्या पट्ट्यांसह असतात.
- प्रौढ पतंग: प्रौढ पतंग फिकट राखाडी-तपकिरी असतात आणि त्यांच्या पुढील पंखांवर काळे ठिपके असतात.
प्रभावी व्यवस्थापन धोरण
विविध व्यवस्थापन तंत्रे एकत्रित करणारा एकात्मिक दृष्टीकोन अर्ली शूट बोरर नियंत्रित करण्यासाठी सर्वात प्रभावी आहे:
व्यवस्थापन पद्धत:
- प्रतिरोधक वाण निवडा: ऊसाच्या वाणांची निवड करा ज्यांनी अर्ली शूट बोरर प्रतिकार दर्शविला आहे. काही शिफारस केलेल्या जातींमध्ये CO 312, CO 421, CO 661, CO 917 आणि CO 853 यांचा समावेश होतो.
- तुमची लागवड करण्याची वेळ: लवकर लागवड (डिसेंबर-जानेवारी) केल्याने तुमचे पीक अर्ली शूट बोररर जीवनचक्राच्या मुख्य कालावधीपासून सुटू शकते.
- आंतरपीक आणि पालापाचोळा: उसात धेंचा आंतरपीक घेतल्यास किंवा पाचट आच्छादन केल्यास ही कीड थोपूऊन ठेवता येते.
- तणनियंत्रण: तुमच्या शेतात आणि त्याभोवती नियमित तण नियंत्रण करणे आवश्यक आहे जेणेकरून किडीसाठी पर्यायी यजमान नष्ट करा.
भौतिक आणि जैविक नियंत्रण:
- मृत मातृ कोंब काढून टाका: कीटक अधिक पसरू नये म्हणून मृत मातृ कोंब ताबडतोब काढून टाका आणि नष्ट करा.
- फेरोमोन सापळे वापरा: कीटकांच्या संख्येवर लक्ष ठेवण्यासाठी आणि वीण व्यत्यय आणण्यासाठी फेरोमोन सापळे लावा.
- जैविक नियंत्रण घटक: ग्रॅन्युलोसिस विषाणू लागू करण्याचा किंवा टॅचिनिड परजीवी स्टर्मिओप्सिस इन्फेरेन्स सोडण्याचा विचार करा , जे लवकर शूट बोरर अळ्यांना शिकार करतात.
रासायनिक नियंत्रण (अंतिम उपाय):
मृदा उपचार
- क्लोराण्ट्रानिलिप्रोल 00.40 % जीआर 8 किग्रा प्रति एकड़
- फिप्रोनिल 00.30 % जीआर 10-12 किग्रा प्रति एकड़
फवारणी
- क्लोराण्ट्रानिलिप्रोल 18.50 % एससी 0.5 मिलीलीटर प्रति लीटर
- फिप्रोनिल 05 % एससी 3-4 मिलीलीटर प्रति लीटर
- मेथोक्सीफेनोजाइड 21.8 % w/w एससी 1 मिलीलीटर प्रति लीटर
- बिफेनथ्रिन 8% + क्लोथियानिडिन 10% एससी 1 मिलीलीटर प्रति लीटर
तुमच्या ऊसाचे रक्षण करा, तुमची उपजीविका सुरक्षित करा
अर्ली शूट बोरर हे एक महत्त्वपूर्ण आव्हान आहे, जागरुक राहून, एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धती अंमलात आणून आणि आवश्यकतेनुसार तज्ज्ञांचा सल्ला घेऊन, तुम्ही तुमच्या ऊस पिकाचे या विनाशकारी किडीपासून प्रभावीपणे संरक्षण करू शकता. लक्षात ठेवा, निरोगी पीक हा भरगोस उत्पादनाचा पाया आहे. लवकर शूट बोररचे व्यवस्थापन करण्यासाठी सक्रिय पावले उचलून, तुम्ही केवळ तुमच्या उसाचे रक्षण करत नाही तर तुमची उपजीविकाही सुरक्षित करत आहात आणि भारताच्या भरभराटीच्या कृषी क्षेत्रामध्ये योगदान देत आहात.
